Surowa zima, mroczne pejzaże zachodniego wybrzeża Szwecji, kondukt pogrzebowy przecinający zamarznięte wody cieśniny Kattegat – choćby dla tej jednej sceny warto zobaczyć otwierający przegląd film "Skarb rodu Arne". Historia przeklętego skarbu, niosącego śmierć każdemu, kto położy na nim rękę, jest jednym z najwspanialszych dzieł wczesnych lat szwedzkiej kinematografii.
Reżyser "Skarbu..." Mauritz Stiller stał się jedną z ikon szwedzkiego kina. Urodzony w Finlandii zbiegł do sąsiedniego kraju, unikając wcielenia do carskiej armii. Szybko stał się jednym z czołowych twórców szwedzkiego kina – najpierw jako scenarzysta, potem jako reżyser. Sławę zdobył filmem "Thomas Graals bästa barn", w którym główną rolę zagrał inny wybitny filmowiec Victor Sjöström.
W 1924 roku Stiller nakręcił jeden ze swoich najsłynniejszych filmów "Gdy zmysły grają" (ekranizacja "Gösty Berling" Selmy Lagerlöf). Najsłynniejszych nie dlatego, że najlepszych, ale przede wszystkim z powodu pierwszej dużej roli szwedzkiej piękności Grety Gustafsson, którą wkrótce cały świat poznał jako Gretę Garbo.



Reklama
Sukces filmu i zachwyt, jaki wzbudziła aktorka, pozwolił i jej, i Stillerowi wyjechać do Stanów Zjednoczonych. Reżyser zdążył zrealizować tam kilka filmów, m.in. ciepło przyjęty przez krytykę "Hotel Imperial" z Polą Negri w roli głównej. Jednak skłócony z producentami wkrótce wrócił do Szwecji. Nie zdążył jednak zaangażować się w rozwój rodzimej kinematografii. Zmarł w 1927 roku, gdy szwedzkim filmem niepodzielnie rządził już Victor Sjöström. Wkrótce jednak, wraz z nadejściem epoki dźwięku, skandynawskie kino straciło swoją siłę. Znaczenie odzyskało dopiero na przełomie lat 40. i 50., gdy na ekrany trafiły pierwsze filmy Alfa Sjoberga i Ingmara Bergmana.
Reklama
W ramach cyklu zobaczymy także inny film Stillera, "Erotikon", komediodramat z 1920 roku, oraz legendarne dzieło Sjöströma "Furman śmierci" (wyświetlane także jako "Wózek widmo") z 1921 roku – znakomite połączenie dramatu obyczajowego i estetyki niemieckiego eksprejonizmu.

Emisję poprzedzi rozmowa Michała Chacińskiego z Tadeuszem Szczepańskim, wybitnym specjalistą od kinematografii szwedzkiej.

NIEME KINO SZWEDZKIE: SKARB RODU ARNE | reżyseria: Mauritz Stiller | TVP Kultura | czwartek, godz. 20.20